سید بن طاوس

	سید رضى الدین، على بن موسى بن جعفر بن طاوس، از نوادگان امام حسن مجتبى و امام سجاد علیهماالسلام در روز 15 محرم سال 589 هجرى در شهر حله به دنیا آمد. خاندان آل طاوس‏ جد هفتم ایشان، محمد بن اسحاق، که به خاطر زیبایى و ملاحتش به طاوس مشهور شده بود از سادات بزرگوار مدینه محسوب مى‏شد.

	سید بن طاوس‏  ولادت‏ سید رضى الدین، على بن موسى بن جعفر بن طاوس، از نوادگان امام حسن مجتبى و امام سجاد علیهماالسلام در روز 15 محرم سال 589 هجرى در شهر حله به دنیا آمد. خاندان آل طاوس‏ جد هفتم ایشان، محمد بن اسحاق، که به خاطر زیبایى و ملاحتش به طاوس مشهور شده بود از سادات بزرگوار مدینه محسوب مى‏شد. پدر او، موسى بن جعفر نیز، از روات بزرگ حدیث است که روایات خود را در اوراقى نوشته بود و بعد از او فرزندش آنها را جمع‏آورى نموده و با نام «فرقة الناظر و بهجة الخاطر مما رواه والدی موسى بن جعفر» آن را منتشر نمود. مادر او نیز دختر ورام بن ابى فراس، از بزرگان علماى امامیه بود. مادر پدرش نیز نوه‏ى شیخ طوسى مى‏باشد و به همین خاطر سید گاهى مى‏گوید: «جدی ورام بن أبی فراس» و گاهى مى‏گوید: «جدی الشیخ الطوسی». برادرها و برادرزاده‏ها و فرزندان او نیز از علماى بزرگوار شیعه بوده‏اند.  تحصیلات‏ ابتداى تحصیلات سید بن طاوس در شهر حله بود که از محضر پدر و جد خود، ورام بن ابى فراس علوم مقدماتى را آموخت. سید با درکى قوى و هوشى سرشار قدم در راه علم نهاد و در اندک زمانى از تمام هم‏شاگردى‏هاى خود سبقت گرفت. وى در کشف المحجة مى‏گوید: «وقتى من وارد کلاس شدم آنچه را دیگران در طول چند سال آموخته بودند، در یک سال آموختم و از آنان پیشى گرفتم.» او مدت دو سال و نیم به تحصیل فقه پرداخت و پس از آن خود را از استاد بى‏نیاز دید و بقیه‏ى کتب فقهى عصر خویش را به تنهایى مطالعه نمود.  شخصیت اجتماعى‏ سید بن طاوس در بین علما و مردم زمان خویش از احترام خاصى برخوردار بود. او علاوه بر این که فقیهى نام‏آور بود ادیبى گرانقدر و شاعرى توانا شمرده مى‏شد، گرچه شهرت اصلى او در زهد و تقوى و عرفان اوست و اکثر تألیفات او در موضوع ادعیه و زیارات مى‏باشد. سید کتابخانه‏ى بزرگ و بى‏نظیرى داشت که از جدش به ارث برده بود و او به گفته‏ى خودش تمام آن کتاب‏ها را مطالعه کرده یا درس گرفته بود.  سفرهاى علمى‏ ابن طاوس که از محضر اساتید حله استفاده‏ى کافى و لازم را برده بود براى استفاده از علماى دیگر شهرها عزم سفر نمود. او ابتدا به کاظمین رفت پس از مدتى ازدواج نمود و ساکن بغداد شد. مدت 15 سال در شهر بغداد به تربیت شاگردان و تدریس علوم مختلف پرداخت، ورود سید به بغداد سال 625 هجرى بوده است. سید که تحت فشار دولت عباسى براى پذیرش پست‏هاى حکومتى قرار گرفته بود از بغداد به حله زادگاه خویش، مراجعت کرد. رضى الدین مدت سه سال نیز در جوار امام هشتم علیه‏السلام به سر برد. سپس به نجف و کربلا هجرت کرده و در هر کدام حدود 3 سال مقیم شد. در این زمان علاوه بر تربیت شاگردان و تدریس علوم مختلف، همت اصلى خویش را بر سیر و سلوک و کسب معنویات قرار داد. در زمان اقامت در کربلا کتاب شریف «کشف المحجة» را به عنوان وصیتى براى فرزندانش که در آن زمان کودک بودند نوشت. آخرین سفر ابن طاوس در سال 652 هجرى به بغداد بود. وى در بغداد منصب نقابت را پذیرفت و تا پایان عمر خویش در همانجا سکنى گزید. زمانى که مغول‏ها به بغداد حمله کرده و آن را اشغال نمودند، سید نیز در بغداد بود. نقابت سادات‏ در دوران اقامت ابن طاوس در بغداد از سوى خلیفه‏ى عباسى، المستنصر، پیشنهادهایى مانند وزارت، سفارت و... به او شد؛ اما سید هیچ یک را نپذیرفت و استدلالش براى خلیفه چنین بود که: «اگر من طبق مصلحت شما عمل کنم رابطه‏ى خویش را با خداوند قطع مى‏نمایم و اگر طبق اوامر الهى و عدل و انصاف حرکت کنم خاندان تو و بقیه‏ى وزرا و سفرا و فرماندهان تو آن را تحمل نخواهند کرد و چنین خواهند گفت که على بن طاوس با این رویه مى‏خواهد بگوید اگر حکومت به ما برسد این چنین عمل مى‏کنیم و این روشى است بر خلاف سیره‏ى حکمرانان قبل از تو و مردود دانستن حکومت‏هاى آنهاست.» سید در سال 661 هجرى نقابت علویان را پذیرفت. نقیب بزرگترین شخصیت علمى و دینى سادات بود که کلیه‏ى امور مربوط به سادات را عهده‏دار مى‏شد. این وظایف شامل قضاوت مشاجرات، رسیدگى به مساکین و مستمندان، سرپرستى ایتام و... مى‏شد. البته ایشان تأکید دارد که تنها بخاطر حفظ جان دوستان و شیعیانى که در معرض قتل و غارت مغول قرار داشتند این منصب را پذیرفته است.  اساتید سید در محضر بزرگان عصر خویش به کسب علم و ادب و معنویت پرداخت، از جمله اساتید اویند: 1 - پدر بزرگوارش موسى بن جعفر 2 - جدش ورام بن ابى فراس‏ 3 - ابن نما حلى‏ 4 - فخار بن معد موسوى‏  شاگردان او از جمله پرورش یافتگان مکتب سید بن طاوس مى‏توان به: 1 - سدید الدین حلى، پدر علامه‏ى حلى‏ 2 - علامه‏ى حلى‏ 3 - حسن بن داود حلى صاحب رجال‏ 4 - عبد الکریم بن احمد بن طاوس، برادرزاده‏ى او 5 - على بن عیسى إربلى و... اشاره نمود.  تألیفات‏ ابن طاوس حدود 50 تألیف دارد که بسیارى از آنها در موضوعات ادعیه و زیارات است. سید کتابخانه‏اى غنى داشته که حدود 1500 کتاب در آن وجود داشته و در تألیف کتاب‏هاى خویش از آنها استفاده مى‏برده است. بسیارى از کتب مرجع سید در طول زمان از بین رفته و تنها منبع اطلاع ما از آنها، نوشته‏هاى امثال سید بن طاوس است و این نکته ارزش تألیفات سید را دوچندان مى‏کند. از جمله تألیفات سید است: 1 - ده جلد کتاب «المهمات و التتمات» که هر یک با عنوان مستقل چاپ شده است از جمله: فلاح السائل، زهرة الربیع، جمال الأسبوع، إقبال الأعمال و... سید این کتب را به عنوان تتمه‏ى مصباح المتهجد شیخ طوسى نوشته است. 2 - کشف المحجة لثمرة المهجة، کتابى اخلاقى است و شامل وصیت‏هاى سید به فرزندانش مى‏باشد و مراحل مختلف زندگى خویش را هم در آن ذکر کرده است. 3 - مصباح الزائر و جناح المسافر 4 - اللهوف على قتلى الطفوف‏ 5 - مهج الدعوات و منهج العنایات و... کتاب "الإقبال بالأعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة" الاقبال از کتب گرانسنگ سید است که از اهمیت ویژه ای در آداب دعا برخوردار است. ساختار این کتاب بدین است: موضوع‏ موضوع کتاب، ادعیه و اعمال سال و زیارات معصومین علیهم‏السلام است.  انگیزه‏ى نگارش‏ ابن طاوس این کتاب را همراه با 8 جلد دیگر به عنوان تتمه‏ى «مصباح المتهجد» شیخ طوسى نوشته است. او در مقدمه کتاب «فلاح السائل»، که جلد اول از تتمات مصباح المتهجد است اسامى 10 جلد کتاب را آورده است. کتاب حاضر شامل اعمال یازده ماه از سال است.اعمال ماه رمضان نیز، به خاطر اهمیت این ماه، در کتابى دیگر با نام «المضمار» آمده که توسط مصنف همراه با اقبال در یک مجموعه عرضه شده است.  شیوه‏ى نگارش‏ سید کتاب خویش را به ترتیب ماه‏هاى سال نگاشته اما بر خلاف روش معمول، ابتداى سال را ماه مبارک رمضان دانسته است. از جمله دلایل این کار اهمیت فوق العاده‏اى است که شرع براى ماه رمضان قائل شده و این که اهل معرفت ابتداى سال و ابتداى سیر و سلوک خویش را ماه رمضان قرار مى‏دهند.  ارزش و اعتبار کتاب اقبال الأعمال مانند دیگر کتاب‏هاى سید بن طاوس از اعتبار و ارزش ویژه‏اى بین علماى شیعه برخوردار است. سید با تألیف این کتاب خدمت بزرگى به جهان اسلام نموده، به قسمى که تمام مؤلفان پس از سید در موضوع ادعیه و زیارات، خوشه‏چین خرمن پر برکت او هستند.از جمله شیخ عباس قمى در «مفاتیح الجنان» بسیارى مطالب را از این کتاب نقل مى‏کند. علامه آقا بزرگ تهرانى نیز در الذریعة این مطلب را تأیید کرده که سید با تألیف این کتاب حق بزرگى به گردن تمام شیعیان و هم دانشمندانى که در موضوع دعا و نیایش کتابى نوشته‏اند دارد و در حقیقت همه‏ى آنها سر سفره‏ى این دانشمند بزرگ نشسته‏اند و از ثمرات آن عارف اندیشمند بهره برده‏اند و بر ما لازم است که از خدمت بزرگ ایشان تقدیر کنیم. در قرون گذشته یکى از غنى‏ترین کتابخانه‏هاى شخصى که مملو از نسخه‏هاى گران‏بهاى خطى و منحصر به فرد بوده، کتابخانه‏ى سید بن طاوس بوده است. در این کتابخانه به نقل خود سید بیش از 1500 کتاب معتبر و نفیس در علوم مختلف وجود داشته است. از جمله در موضوع دعا بیش از 70 جلد کتاب نزد سید بوده که کتاب‏هایى مثل اقبال را از آنها تدوین کرده است. ابن طاوس علاقه و اهتمام خاصى نسبت به ادعیه داشته، به طورى که اکثر کتاب‏هاى او در شکل‏هاى مختلف، ادعیه و اذکار و زیارات را در بر دارد. تاریخ تألیف‏ کتاب اقبال در سال 650 هجرى در حالى که ابن طاوس به سن 60 سالگى قدم نهاده بود تألیف گشت. در سال‏هاى 655 و 656 نیز توسط مؤلف چند باب به کتاب حاضر افزوده شد. محل تألیف کتاب نیز کربلا در جوار مرقد و بارگاه سالار شهیدان علیه‏السلام بوده است.  ترتیب مطالب‏ کتاب شریف اقبال به 12 قسمت تقسیم شده و هر قسمت مربوط به یک ماه است. هر ماه نیز به باب‏ها و فصل‏هاى متعدد تقسیم شده تا دسترسى به مطالب هر روز از ماه به سهولت امکان‏پذیر باشد. کتاب «المضمار» که در حقیقت همان بخش مربوط به ماه رمضان است در ابتدا آمده و بقیه سال نیز به دو قسمت تقسیم گشته است، قسمت اول ماه‏هاى شوال، ذو القعدة و ذو الحجة را در بر گرفته و قسمت دوم 8 ماه بقیه‏ى سال را. در چاپ حاضر در برنامه هر سه جلد کتاب در یک مجلد جمع شده و یک کتاب قطور را شامل شده است. نسخه‏هاى کتاب‏ 1 - نسخه‏اى در کتابخانه‏ى آستان قدس رضوى علیه‏السلام مربوط به 957 هجرى. 2 - نسخه‏اى در کتابخانه‏ى آستان قدس رضوى علیه‏السلام مربوط به 1074 هجرى.  وفات سید:‏ سید على بن طاوس در سال 664 هجرى در سن 75 سالگى و در شهر بغداد وفات نمود. بدن شریفش را به نجف اشرف منتقل نموده و در حرم امیر المؤمنین علیه‏السلام به خاک سپردند.